Η πρώτη εφημερίδα τοίχου

Του Περικλή Κοροβέση

Ας αρχίσουμε με ένα αφελές ερώτημα. Γιατί διαβάζουμε εφημερίδες; Για τα αθλητικά; Για τις καλλιτεχνικές σελίδες; Για τους κινηματογράφους, τα φαρμακεία, για το σκάκι ή το Sudocu; Σίγουρα υπάρχουν άνθρωποι που έχουν ειδικά ενδιαφέροντα και αγοράζουν μια εφημερίδα μόνο και μόνο για να ζήσουν το πάθος τους. Το έντυπο που αγοράζουν τους προσφέρει χαρά και ικανοποίηση. Δεν έχω υπόψη μου καμιά έρευνα που να μας εξηγεί τους ακριβείς λόγους που οι άνθρωποι αγοράζουν μια εφημερίδα. Εμπειρικά μπορώ να πω, και δεν μου έχει τύχει ούτε μία φορά να συναντήσω ανθρώπους που αγοράζουν μια εφημερίδα αντίθετη με τα πολιτικά τους φρονήματα γιατί έχει καλές καλλιτεχνικές ή αθλητικές σελίδες. Και ακόμα για τα έξυπνα παιχνίδια.

Η εφημερίδα, θεωρητικά, είναι η παγκόσμια Ιστορία της μιας μέρας. Εκφράζει αυτούς που δεν έχουν φωνή και είναι ανεξάρτητη από πολιτικούς, θρησκευτικούς ή οικονομικούς κύκλους. Ενημερώνει αντικειμενικά τους πολίτες για να έχουν τη γνώση που χρειάζεται για να ασκήσουν τα καθήκοντά τους και να μάθουν τα δικαιώματά τους. Με άλλα λόγια, μια εφημερίδα που δεν είναι κριτική απέναντι στην εξουσία, παύει να είναι εφημερίδα και γίνεται προπαγανδιστικό όργανο και εκφραστής της εξουσίας. Της όποιας εξουσίας. Κρατικής, θρησκευτικής, οικονομικής ή κομματικής. Ο πολίτης δεν διαμορφώνει ελεύθερη σκέψη και κριτικό πνεύμα, αλλά πείθεται για αιώνιες αλήθειες και γίνεται «πιστός». Καμία κρίση. Μόνο την «ορθοδοξία» υποστηρίζει, άσχετα αν αυτή είναι εναντίον των συμφερόντων του. Η εφημερίδα, όπως την προσδιορίσαμε παραπάνω, είναι εκ φύσεως δημοκρατική και είναι ο μακρινός απόγονος των νόμων της Αθηναϊκής Δημοκρατίας. Οι νόμοι είχαν χαραχτεί πάνω σε πλάκες και έτσι μπορούσε να τους διαβάσει ο κάθε πολίτης. Από αυτήν την άποψη θα μπορούσε να χαρακτηριστεί «εφημερίδα του τοίχου» γιατί ο πολίτης μάθαινε πώς λειτουργεί η πολιτεία του και έπαιρνε μέρος στη λειτουργία της ισόνομα. Πόσοι άραγε Νεοέλληνες να έχουν διαβάσει το Σύνταγμα, τους βασικούς νόμους ή τα μνημόνια; Ο Τύπος από την αρχή που καθιερώθηκε με τη μορφή που ξέρουμε σήμερα, έχει υποστεί φοβερές λογοκρισίες, φυλακίσεις και εκτελέσεις δημοσιογράφων και ακόμα απαγόρευση κυκλοφορίας. Να είναι τυχαίο πως ακόμα και σήμερα σκοτώνονται 100-150 δημοσιογράφοι και πως υπάρχουν εκατοντάδες δημοσιογράφοι στις φυλακές σε όλο τον κόσμο;

Η εξουσία όμως ξέρει να προσαρμόζεται. Αντί να διώκει τον Τύπο, βρήκε μια καλύτερη μέθοδο. Τον αγοράζει με τον μανδύα του επενδυτή. Είναι γνωστό πως σε όλο τον πλανήτη οι εφημερίδες περνούν κρίση. Οι πωλήσεις τους μειώνονται και οι διαφημίσεις λιγοστεύουν δραματικά. Για ποιο λόγο όλοι αυτοί οι μεγιστάνες του πλούτου τοποθετούν λεφτά σε μια τόσο επισφαλή επένδυση; Διαφωτιστικό είναι το παράδειγμα της Γαλλίας*. Οταν η εφημερίδα που ίδρυσε ο Σαρτρ, η «Liberatiόn», άρχισε να παίρνει την κατιούσα, επικράτησε η άποψη να βρεθεί επενδυτής, παρά τις αντιρρήσεις των συντακτών που έβλεπαν καπιταλιστικοποίηση της εφημερίδας. Και αυτό έγινε. Η εφημερίδα δεν σώθηκε. Μπαίνει μέσα 20.000 ευρώ την ημέρα. Εντούτοις, ο επενδυτής την κρατάει. Και θα την ενισχύσει με 14 εκατομμύρια ευρώ επιπλέον. Αλλά δεν είναι μόνο ο Ντράι που αγόρασε τη «Liberatiόn». Σχεδόν το σύνολο του γαλλικού Τύπου έχει περάσει στους πιο πλούσιους ανθρώπους της Γαλλίας. Κλασικές εφημερίδες και περιοδικά, όπως η «Monde», η «Figaro», ο «Le Nouvel Observateur» και πλήθος άλλων ΜΜΕ έχουν περάσει σε χέρια ολιγαρχών, όπως ο Ντασό και ο Νιέλ. Και το πρώτο πράγμα που κάνουν είναι να απολύουν δημοσιογράφους -για λόγους λιτότητας βέβαια- και να παίρνουν παπαγαλάκια, ιδίως στις οικονομικές σελίδες, και να αντικαθιστούν αναλυτές και αρθρογράφους κύρους με γνωστούς αλλά πουλημένους δημοσιογράφους της σειράς. Και η Ακροδεξιά ανεβαίνει. Βρίσκεται σε φιλικό περιβάλλον με τους μεγιστάνες.

Και εδώ νομίζω βρίσκεται η κρίση του Τύπου. Αυτό που έγινε στη Γαλλία έχει συμβεί προ πολλού σε μας και είναι παγκόσμιο φαινόμενο. Οταν κάποιος θέλει να αποβλακωθεί, για ποιο λόγο να πληρώνει την αποβλάκωσή του; Την έχει τσάμπα από την τηλεόραση. Μόνο οι ανεξάρτητες εφημερίδες που υπηρετούν τα συμφέροντα της κοινωνίας έχουν προοπτική. Αλλά γι’ αυτό απαιτούνται και ανεξάρτητοι πολίτες με δική τους σκέψη. Πόσοι να έχουν απομείνει σ’ αυτήν την εποχή ζόφου και παραπληροφόρησης;