Η ενημέρωση και οι εφημερίδες στην εποχή των blogs

Tου Θεοδωρου Παγκαλου*


Εχει πλέον ζωτική σημασία να ανοίξει ένας δημόσιος διάλογος για ένα θέμα που απειλεί τη δυνατότητα ελεύθερης έκφρασης, αλλά και κριτικής της εξουσίας και συνεπώς τον χαρακτήρα και το μέλλον της Δημοκρατίας μας.
Τα ανώνυμα blogs είναι σαν να γράφεις νύχτα στους τοίχους ένα καινούργιο σύνθημα κάθε 10 λεπτά, χωρίς να σε βλέπει κανείς και χωρίς, φυσικά, να υπογράφεις. Αυτή, ακριβώς, η ανωνυμία μετέτρεψε τα blogs από έμβλημα της ελευθερίας της έκφρασης και αδιαμεσολάβητης επικοινωνίας, στο απόλυτο σύμβολο του πιο ακραίου λαϊκισμού και συνωμοσιολογίας. Οσο πιο απίθανη, όσο πιο μυστικιστική, όσο πιο παράλογη, όσο πιο πολύ απευθύνεται στους πιο ανομολόγητους φόβους του ασυνείδητου, τόσο πιο μεγάλες πιθανότητες έχει μια θεωρία συνωμοσίας να εξαπλωθεί σε χιλιάδες mail μέσω της μεθόδου chain-mails.

Η ανωνυμία των blogs δικαιολογείται με το επιχείρημα του φόβου: ο απλός πολίτης γράφει ανώνυμα γιατί (υποτίθεται ότι) η εξουσία καραδοκεί για να τον κυνηγήσει. Ετσι καλλιεργείται η ρουφιανιά και καθαγιάζεται η μαύρη κουκούλα. Οποιοσδήποτε μπορεί ανώνυμα να γράφει ό,τι θέλει χωρίς να έχει καμία ευθύνη ούτε γι’ αυτό που γράφει ούτε για τον τρόπο που το γράφει. Ο δημόσιος λόγος των blogs είναι ο χειρότερος βιαστής της ελληνικής γλώσσας. Εξαντλείται, πολλές φορές, στα βασικά ρήματα (κατά προτίμηση όσα έχουν σχέση με σεξουαλικές πράξεις) και τις συνήθεις βρισιές.
Πλεονέκτημα των blogs (ανώνυμων και επώνυμων) είναι η αμεσότητα της πληροφορίας. Μέσα σε ελάχιστα λεπτά από το συμβάν μπορούν να δημοσιοποιήσουν την είδηση. Σε συνδυασμό με τις κάμερες των κινητών τηλεφώνων έχει, έτσι, αλλάξει και η ίδια η φύση του «δημόσιου γεγονότος», δηλαδή του γεγονότος που αξίζει να απασχολήσει την κοινή γνώμη. Και αυτό συμβαίνει διότι τα blogs δεν μπορούν να αξιολογήσουν ένα γεγονός ούτε να αντισταθούν στις φήμες αφού αυτές τα τρέφουν. Η πρόσφατη απεργία του Τύπου ανέδειξε ακριβώς αυτή τη διάσταση, αφού ελλείψει εφημερίδων όλοι στράφηκαν σ’ αυτά για να μάθουν νέα με αποτέλεσμα να οργιάσουν κάθε είδους φήμες. Γι’ αυτό και όσες εφημερίδες κινούνται στη λογική των ανώνυμων blogs διαπράττουν στρατηγικό λάθος, όπως κάνουν και όσοι δημοσιογράφοι γράφουν άρθρα κάνοντας συρραφή πληροφοριών από τα blogs. Ο Τύπος δεν απειλείται από τα blogs, αν επιμείνει στις αναλύσεις και τη διασταύρωση των γεγονότων παρέχοντας έτσι αξιόπιστη και έγκυρη πληροφορία.

Ο Δούρειος Ιππος που οδηγεί στην καταστροφή εφημερίδων είναι η εσχάτως αποκτηθείσα συνήθεια, ειδικά νεαρών δημοσιογράφων, οι οποίοι αντιμέτωποι με τον τρόμο της λευκής σελίδας (ή, μάλλον, της λευκής οθόνης του υπολογιστή), καταφεύγουν στην άκριτη συρραφή «ειδήσεων» από τα blogs για να γράψουν το «άρθρο» τους. Δυστυχώς, τον εξευτελισμό αυτό, εσχάτως, έχουν υποστεί και ιστορικές εφημερίδες. Είναι η συνέχεια της νέας μόδας στα πανεπιστήμια, να συγγράφονται επιστημονικές εργασίες με πηγή τη Wikipedia.
Ετσι, όμως, οι εφημερίδες δίνουν εκ των υστέρων στα ανώνυμα blogs αυτό ακριβώς που τους λείπει για να κυριαρχήσουν και να επιβάλλουν τις αντιλήψεις τους. Εγκυρότητα και αξιοπιστία. Αυτοεξευτελιζόμενος ο Τύπος με τέτοιο τρόπο, αυτοκτονεί. Αυτοκτονεί από ραθυμία και από την αποδοχή της ήσσονος προσπαθείας. Αυτή είναι η πραγματική απειλή. Διότι όποιος φλερτάρει με τον Διάβολο τελικά θα υποκύψει σ’ αυτόν.

Τα ανώνυμα blogs ελάχιστη σχέση έχουν με την δημοσιογραφία των πολιτών. Συνήθως, πίσω τους κρύβονται συγκεκριμένοι «δημοσιογράφοι» που διακρίθηκαν και διακρίνονται για οτιδήποτε άλλο εκτός από τη δημοσιογραφία. Ηδη παράγουν μια ολόκληρη γενιά «δημοσιογράφων» που θεωρούν την ηθική και τη δεοντολογία κάτι κακό και εντελώς άχρηστο. Προτιμούν να πλουτίσουν εκβιάζοντας μέσω του γνωστού κύκλου: η είδηση πρώτα δημοσιεύεται στο δικό τους «δέντρο» ανώνυμων blogs (έτσι βλέπεις το ίδιο κείμενο σε 20 blogs), μετά περνά σε κάποια περιθωριακή εφημερίδα και μετά σε κάποιο παράνομο τηλεοπτικό σταθμό. Η επιτυχία τους είναι όταν τη δουν γραμμένη σε κάποια έγκυρη εφημερίδα.
Η πλήρης ανομία στον χώρο της ενημέρωσης, συμβατικής και ηλεκτρονικής, έχει μετατρέψει τα μέσα μαζικής ενημέρωσης σε ένα «πλυντήριο» για το ξέπλυμα μαύρου χρήματος που μόνο με το ποδόσφαιρο μπορεί να συγκριθεί.

Σήμερα, το καλύτερο δίκτυο blogs (πάντα ανώνυμο) το διαθέτουν διάφοροι εκβιαστές και οι ακροδεξιοί που δεν έχουν αποδεχθεί τα κοινοβουλευτικά πλαίσια. Και αυτό γίνεται στο όνομα της ελευθερίας της έκφρασης. Το υπάρχον νομοθετικό πλαίσιο δεν υποχρεώνει ούτε καν την αναγραφή του ονόματος του διαχειριστή ενός blog. Αν κάποιος κερδίζει τελικά από την ανωνυμία είναι οι εκβιαστές, όχι οι πολίτες. Τα ανώνυμα blogs δεν είναι «δημοσιογραφία των πολιτών», αλλά «δημοσιογραφία των εκβιαστών». Η δημοκρατία βασίζεται στην ισηγορία, την ισονομία και την παρρησία. Χωρίς παρρησία δεν υφίσταται ούτε πραγματική ούτε ηλεκτρονική εκκλησία του δήμου, αλλά ένα πλήθος φοβισμένων πολιτών που χειροκροτούν κάθε φορά που τα «λιοντάρια» ξεσκίζουν κάποιον, όχι γιατί τους αρέσει το θέαμα, αλλά γιατί ανακουφίζονται που δεν είναι οι ίδιοι το θύμα.