ΜΥΘΟΙ ΚΑΙ ΘΡΥΛΟΙ...



Επειδή πλέον πολύς λόγος γίνεται, ας καταθέσω κάποια γνωστά πραγματάκια για να το κλείσω κι αυτό το κεφάλαιο. Τα πράγματα είναι πολύ απλά. Προχθές διάβαζα ένα πολύ γνωστό αλλά αριστουργηματικό κείμενο και παραθέτω το σχετικό απόσπασμα που μ' ενδιαφέρει:

ΑΝΩΝΥΜΟΥ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΝΟΜΑΡΧΙΑ, ΗΤΟΙ ΛΟΓΟΣ ΠΕΡΙ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ

Εὑρισκόμενος ἕνας στρατιώτης, λέγει ὁ ἀξιάγαστος Πλούταρχος, εἰς τὴν μάχην, καὶ ἀφοῦ ἐνίκησαν τὸν ἐχθρόν, ἔτρεξεν νὰ ἐμποδίσῃ τὸ πλοιάριον εἰς ἕνα ποταμόν, ὅπου ἤθελε νὰ διέλθῃ ὁ ἀρχιστράτηγος τῶν ἀντικειμένων, καὶ φθάνοντάς το τὸ ἥρπασε μὲ τὴν δεξιάν του χεῖρα, διὰ νὰ τὸ βαστάξῃ, ἕως νὰ ἔλθουν οἱ συμπολῖται του, ἀλλ᾿ οἱ ἐχθροὶ ἀπὸ τὸ πλοῖον τοῦ τὴν ἐσύντριψαν, αὐτὸς δὲ παραχρῆμα ἐκτείνει τὴν ἀριστερὰν καὶ ἔπαθε τὸ ἴδιον. Τότε, ὡς λέων, ὥρμησε μὲ τοὺς ὀδόντας νὰ τὸ ἁρπάσῃ, καὶ εὐθὺς τὸν ἀποκεφάλισαν. Ὤ! πόσον, πόσον ζῆλον ἡ πατρὶς εἶχεν ἐμφυτεύσει εἰς τὴν καρδίαν ἐκείνου τοῦ ἥρωος! Καὶ πόσον ἀπέδειξεν ἐμπράκτως τὴν εὐγνωμοσύνην του πρὸς αὐτήν!

Εγώ θα το γράψω πιο κοντά στα δικά μας για να γίνει κατανοητό σε όσους έχουν σχέση με την ιστορία. Προφανώς αναφέρεται στον Κυναίγειρο, τον γιο του Ευφορίωνος και αδελφό του Αισχύλου, έναν από τους γενναίους Μαραθωνομάχους, ο οποίος καταδιώκοντας τους Πέρσες έως την παραλία, όπου προσπαθούσαν στη σύγχυση της άτακτης φυγής τους να επιβιβαστούν στα πλοία τους, δοκίμασε μέσα στην αντάρα της μάχης, να συγκρατήσει μια περσική τριήρη με το χέρι, οπόταν ένας Πέρσης του το έκοψε με το ξίφος του.
Αυτό το λέει η ψυχρή ιστορία.
Και ο θρύλος, δηλαδή η λαϊκή φαντασία, συμπληρώνει:
Όταν του έκοψαν το ένα χέρι, ο Κυναίγειρος προσπάθησε να συγκρατήσει το περσικό πλοίο με το άλλο, κι όταν του το έκοψαν κι αυτό, με δεύτερη σπαθιά, άρπαξε την τριήρη με τα δόντια…
Οι ψύχραιμοι πιστεύουν την ιστορία.
Ο λαός πιστεύει τον θρύλο.
Και ο Κυναίγειρος διεσώθη στην ιστορία χάρη στον θρύλο…

Ο θρύλος φίλοι μου είναι παντοδύναμος, αλλά μπορεί να φθαρεί και να ριχτεί στα άχρηστα της μνήμης όταν περιέλθει στη δικαιοδοσία της αγοραίας εκμετάλλευσης. Ο θρύλος δεν γίνεται ποτέ σύνθημα γιατί στηρίζεται στην ελεύθερη και αυτόβουλη και εντελώς αυθόρμητη συναισθηματική προσχώρηση του πλήθους. Η υπεροχή του θρύλου έναντι της ιστορίας είναι ότι δεν διδάσκεται, δεν επιβάλλεται και δεν στηρίζεται σε αποδεικτικά στοιχεία. Όταν ο θρύλος αποσυντεθεί στα στοιχεία που τον συνθέτουν και αρχίσει η έρευνα και η συζήτηση και η δικαιολογία του θρύλου, τότε ο ίδιος ο θρύλος διαλύεται. Γίνεται… πολιτική!!! Αλλά πολιτική και θρύλος είναι δυο έννοιες ασυμφιλίωτες. Ο θρύλος αρνείται τη διαλεκτική της πολιτικής και η πολιτική αρνείται τον μυστικισμό του θρύλου.
Οι θρύλοι χρειάζονται στην εποχή μας διότι απλώς αντιπροσωπεύουν ηθικές αξίες κοινής αποδοχής. Και το εικονοστάσι της ψυχής επιφυλάσσει πάντοτε ιδιαίτερη θέση για κάποιους θρύλους που τους έπλασε η λαϊκή φαντασία...

 Νίκος Λαγκαδινός