Η Επανάσταση του 1821
Κώστας Καρακώτιας

Σε μία βδομάδα ακριβώς είναι η επέτειος της Επανάστασης του 1821, του πιο σημαντικού γεγονότος της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας. Η Επανάσταση του 1821 είναι το συμβάν που κατέστησε δυνατή την ανάδυση από τα ερέβη της ιστορίας του νεοελληνικού έθνους και τη συγκρότησή του σε κράτος και κοινωνία.

Η έναρξη της επανάστασης όμως και η επί μία δεκαετία σχεδόν στρατιωτική και πολιτική της εκτύλιξη είχε τα αναγκαία προαπαιτούμενα. Τέτοια ήταν η προηγηθείσα συγκρότηση κοινωνικών και οικονομικών ομάδων του ελληνικού πληθυσμού που επιζητούσαν πλέον την πολιτική τους έκφραση και αυτονομία, το κίνημα του νεοελληνικού Διαφωτισμού που «μετακένωσε» τις ιδέες του ευρωπαϊκού Διαφωτισμού στους εγγράμματους Ελληνες, η έκρηξη της Γαλλικής Επανάστασης με τα πολυεπίπεδα αποτελέσματά της και την απήχηση των διακηρύξεών της, η δημιουργία επαναστατικών οργανώσεων στα κέντρα του παροικιακού ελληνισμού που εργάζονταν για την αποτίναξη του τουρκικού ζυγού και όχι μόνο, η εμφάνιση και η ανάπτυξη του ρομαντικού φιλελληνικού κινήματος και η ύπαρξη, τέλος, με διάφορες μορφές, πότε ανυπότακτων και πότε ενσωματωμένων στο οθωμανικό σύστημα οργάνωσης, αρκετών συγκροτημένων ένοπλων ελληνικών ομάδων, των γνωστών αρματολών και κλεφτών, στις υπόδουλες περιοχές.

Ο συνδυασμός όλων αυτών και η αναγκαστικά θετική στάση, κάποια στιγμή, των Μεγάλων Δυνάμεων της εποχής, είχαν ως αποτέλεσμα τη δημιουργία του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους. Μέχρι το αποτέλεσμα όμως αυτό, η διαδρομή ήταν δύσκολη και αιματηρή. Ο ηρωισμός συμβάδισε με οξύτατες εμφύλιες συρράξεις και η αυταπάρνηση με αθλιότατες συμπεριφορές. Η δολοφονία του Οδυσσέα Ανδρούτσου, για παράδειγμα, ήταν μία από αυτές, όπως και η φυλάκιση του Κολοκοτρώνη, όταν μάλιστα ο Ιμπραήμ προήλαυνε και κατέστελλε την επανάσταση στην Πελοπόνησσο. Εκτός όμως από αυτές τις ακραίες πρακτικές, υπήρχαν και άλλες που δείχνουν και τα γενικά ελληνικά ήθη που συνεχίζονται έως τις μέρες μας. Οπως περιγράφει ο θαλερός ιστορικός Μιχαήλ Σακελλαρίου στο βιβλίο του «Η απόβαση του Ιμπραήμ στην Πελοπόνησσο» (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 2012), οι καπετάνιοι των ένοπλων σωμάτων, όταν η κυβέρνηση έστελνε χρήματα για μισθοδοσία, δανείζονταν ο ένας πολεμιστές από τον άλλο για να εμφανίζουν πιο πολλούς και να εισπράττουν περισσότερα. Ο,τι και με τις επιδοτήσεις παλιότερα δηλαδή. Ολες αυτές, οι σύμφυτες με κάθε μεγάλο ιστορικό γεγονός συμπεριφορές, δεν μειώνουν την αξία της Επανάστασης του 1821, η μελέτη της οποίας ίσως εξηγεί και πολλά σημερινά φαινόμενα. Αρκεί η ανάγνωσή της να μην υποκύπτει στα γνωστά εθνικιστικά και λαϊκιστικά στερεότυπα.

O Κώστας Καρακώτιας είναι νομικός και κριτικός βιβλίου