ΓΝΩΜΗ...

Μερικές σκέψεις για το παρελθόν και το μέλλον της Ελλάδας με αφορμή την ομιλία του Γιώργου Παπανδρέου


Του Τ.Ζ.

Άκουσα προσεχτικά τον Γιώργο Παπανδρέου στην εκδήλωση του ΙΣΤΑΜΕ.

Άκουσα έναν άνθρωπο, που όπως είπε κάποια στιγμή παλαιότερα και ο ίδιος, μέσα σε δυο χρόνια πρωθυπουργίας «τα είδε και τα έζησε όλα».
Σίγουρα αλλιώς περίμενε τα πράγματα κι αλλιώς του ήρθαν.
Θα περίμενε ότι όσο χάλια και να ήταν, που ήταν, η ελληνική οικονομία, θα μπορούσε να την ανατάξει, χωρίς να τραυματίσει αυτούς που δεν φταίνε.
Θα περίμενε ότι θα μπορούσε να πείσει τους ευρωπαίους εταίρους ότι το βασικό πρόβλημα της Ελλάδας δεν είναι τα δημοσιονομικά ελλείμματα και οι νόμοι.
Αλλά το έλλειμμα ευνομίας και η εφαρμογή των νόμων από ένα διαλυμένο κράτος.
Θα περίμενε ότι θα μπορούσε να κερδίσει χρόνο, πείθοντας την Ευρώπη να προστατεύσει την Ελλάδα έγκαιρα, καθαρά και σταράτα απέναντι στις κερδοσκοπικές επιθέσεις.
Σίγουρα θα περίμενε πολύ περισσότερα από αρκετά στελέχη του κόμματός του.
Θα περίμενε τα επιχειρήματα των πολιτικών αντιπάλων του ΠΑΣΟΚ να μην βγαίνουν με την ίδια ευκολία από στόματα στελεχών του ίδιου του ΠΑΣΟΚ.
Να υπήρχε σε όλους ένα ελάχιστο ένστικτο αυτοσυντήρησης, όταν μάλιστα όλοι γνώριζαν ότι η
κατάσταση που τελικά κληρονόμησε η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ δεν είχε προηγούμενο.
Όταν οι προηγούμενοι το έβαλαν στα πόδια γιατί φοβήθηκαν αυτό που ερχόταν.
Ο προεκλογικός του λόγος το 2009, ήταν ο εξής, σε μία φράση: αναθέρμανση και νοικοκύρεμα οικονομίας που θα μας δώσουν χρόνο για δομικές αλλαγές στο κράτος και στο αναπτυξιακό πρότυπο.

Αυτή ήταν η προεκλογική του ατζέντα.

Όχι η πετσοκομμένη φράση «λεφτά υπάρχουν» όπως παραπληροφόρησε η αντιπολίτευση μετά τις εκλογές – είναι χαρακτηριστικό ότι η φράση αυτή δεν υπήρχε σε κανένα προεκλογικό σποτ της ΝΔ.
Παραπληροφόρηση όμως που ενστερνίστηκαν πολλά στελέχη του ίδιου του ΠΑΣΟΚ.
Η υποκρισία βέβαια περισσεύει.
Όλοι ξέρουν ότι λεφτά υπάρχουν, αλλά σπαταλιούνται.
Όταν σταματήσουμε το δεύτερο, τότε όλοι θα καταλάβουμε πόσο πλούσια είναι αυτή η χώρα.  Σπαταλιούνται σε διαφθορά, σπαταλιούνται σε χαριστικές ρυθμίσεις, σπαταλιούνται από αδιαφορία.

Και αν μπορούσαν να κλείσουν αυτές τις πληγές, θα βρίσκονταν χρήματα για να καλυφθούν όλες οι ανάγκες της χώρας.

Αυτό λέει πάντα ο Παπανδρέου.
Και πάντα έλεγε ότι η οικονομία χρειάζεται και νοικοκύρεμα και ανάπτυξη.
Και τα δυο χρειάζονται, κανένα δεν στέκεται από μόνο του.
Γιατί νοικοκύρεμα; Γιατί το 2009 παραλάμβανε μια δημοσιονομική βόμβα ελλειμμάτων και χρέους.
Γιατί αναθέρμανση; Γιατί το 2009 παραλάμβανε μια χώρα ήδη για δεύτερη χρόνια σε ύφεση, ύφεση που έγινε γνωστό πολύ αργότερα είχε ξεπεράσει το -3% το 2009, παρά τα 36 δισ. έλλειμμα!
Άρχισε η κυβέρνησή του να νοικοκυρεύει τα πράγματα;
Ναι. Παρουσίασε μέσα σε 2 εβδομάδες προϋπολογισμό που μείωνε το έλλειμμα 3% του ΑΕΠ. Καμία άλλη κυβέρνηση δεν ξεκίνησε τη θητεία της καταργώντας δεκάδες αμειβόμενες επιτροπές, κόβοντας 50% τον αριθμό των συμβασιούχων και σταματώντας τα stage στο δημόσιο. Το αντίθετο γινόταν.

Προσπάθησε να αναθερμάνει κάπως την οικονομία; Και πάλι ναι.
Κυρίως μέσα από τη χορήγηση του επιδόματος κοινωνικής αλληλεγγύης προς χαμηλόμισθους και χαμηλοσυνταξιούχους.
Και μάλιστα χωρίς επιβάρυνση του προϋπολογισμού αλλά με έσοδα απευθείας από έκτακτη εισφορά στις κερδοφόρες επιχειρήσεις και στη μεγάλη ακίνητη περιουσία.
Άλλες παρεμβάσεις αφορούσαν την αύξηση της επιστροφής φόρου στους αγρότες και το επίδομα ανεργίας. Μετρημένες και απόλυτα στοχευμένες παρεμβάσεις: περίπου 2,5 δισ. για να μπει ένα φρένο στην ύφεση. Οι πιο συγκρατημένες υποσχέσεις κόμματος εξουσίας στην μεταπολίτευση. Καμία σχέση με τα 18 δισ. σε ισοδύναμα που άλλοι υπόσχονταν το…2012.

Η κυβέρνηση Παπανδρέου παρουσίασε άμεσα μείγμα πολιτικής που και μείωνε το έλλειμμα, και άρχιζε το νοικοκύρεμα στο δημόσιο και προσπαθούσε να αναχαιτίσει την ύφεση.
Αυτό το μείγμα που σήμερα αναζητούν όλοι.
Αλλά όταν η κυβέρνηση Παπανδρέου μιλούσε μετεκλογικά για την ανάγκη αναθέρμανσης της οικονομίας για να περιοριστεί η ύφεση, οι περισσότεροι την κατηγορούσαν για παροχολογία και έλεγαν «πάρτε κι άλλα μέτρα».
Σήμερα όλοι “κλαίνε” με κροκοδείλια δάκρυα για την ύφεση.
Μερικοί κραύγαζαν υποκριτικά «πάρτε κι άλλα μέτρα», αλλά δεν στήριξαν ούτε καν την κατάργηση των stage στο δημόσιο όταν έφτασε η ώρα των πράξεων (βλ. ΝΔ και Σαμαράς)
Άλλοι κραύγαζαν «πάρτε επιτέλους κι άλλα μέτρα» για να «ηρεμήσουν οι αγορές». Τι εννοούσαν; Τα γνωστά: μαζικές απολύσεις, ομαδικό κλείσιμο οργανισμών, βαθύτατες οριζόντιες περικοπές μισθών και συντάξεων. Αυτά εννοούσαν.
Γιατί είχαν λάθος;
Όχι γιατί δεν πρέπει να φύγουν όλοι όσοι δεν κάνουν τη δουλειά τους στο δημόσιο.
Όχι γιατί δεν πρέπει να κλείσουν όλοι οι άχρηστοι οργανισμοί.
Όχι γιατί δεν πρέπει να εξορθολογιστούν οι μισθοί στο δημόσιο και να κοπούν οι υπερβολές και οι αδικίες.

Όλα αυτά πρέπει να γίνουν. Αλλά αν γίνουν απότομα, θύματα δεν είναι μόνο κάποιοι δημόσιοι υπάλληλοι. Αλλά άμεσα και καίρια, και ο ιδιωτικός τομέας της οικονομίας.
Γιατί όλα τα παραπάνω συνεπάγονται, καλώς ή κακώς, απότομη διακοπή ροής χρήματος σε μία αγορά και οικονομία που βρισκόντουσαν ήδη σε ύφεση.
Όλοι ήξεραν ότι η αγορά στηριζόταν υπερβολικά στο κρατικό χρήμα. Κάκιστα μεν, αλλά έτσι ήταν.
Οι μισθοί του δημοσίου κινούσαν την αγορά, η ανάπτυξη ήταν κρατικοδίαιτη. Αυτή η εξάρτηση έπρεπε να τελειώσει, χωρίς όμως να εξοντωθεί η αγορά από παρατεταμένη ύφεση που ήταν ήδη πραγματικότητα στην Ελλάδα από το 2008.
Για αυτό και οι αγορές δεν ηρέμησαν όσα πακέτα μέτρων κι αν ανακοίνωσε τελικά η κυβέρνηση Παπανδρέου για να πείσει τους ευρωπαίους να μην αφήσουν την Ελλάδα στο έλεος της χρεοκοπίας: γιατί οι αγορές ήξεραν ότι τα πακέτα μέτρων βαθαίνουν την ύφεση και κάνουν πολιτικά δύσκολη για οποιαδήποτε κυβέρνηση την διαχείρισή τους.
Για αυτό χρειαζόταν χρόνος και έλλογη προσαρμογή: όχι ήπια προσαρμογή, όχι εξοντωτική προσαρμογή. Αλλά έλλογη.
Έλλογη προσαρμογή σημαίνει αντί να αρχίσεις να απολύεις μαζικά από το δημόσιο, δημιουργώντας στρατιές απελπισμένων, να σταματήσεις τουλάχιστον να το φουσκώνεις με διορισμούς. Αυτό έγινε. Η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ είναι η πρώτη κυβέρνηση που το έκανε από την πρώτη στιγμή και το δημόσιο άρχισε να ξεφουσκώνει.
Έλλογη προσαρμογή σημαίνει αντί να αρχίσεις να κόβεις ριζικά μισθούς και συντάξεις, να σταματήσεις πρώτα τις υπερβολικές αυξήσεις και να δώσεις έμφαση στην άρση των μεγάλων αδικιών που υπάρχουν μέσα στο μισθολόγιο.
Όλοι όσοι τότε κατηγόρησαν την κυβέρνηση Παπανδρέου ότι άργησε να πάρει μέτρα, τώρα εξοργίζονται για την ύφεση που έφεραν τα μέτρα που οι ίδιοι πρότειναν να ληφθούν νωρίτερα.
Σήμερα όλοι θυμήθηκαν την ανάπτυξη.
Η συντηρητική Ευρώπη όμως καταλαβαίνει μόνο από λιτότητα, όχι από ανάπτυξη.
Ήταν για πολλούς λόγους σε άλλο μήκος κύματος.
Ήταν εγκλωβισμένη στα ιδεολογικά της στερεότυπα.
Είχε μηδενική εμπιστοσύνη στις ελληνικές κυβερνήσεις, μετά από όσα είχαν προηγηθεί μέχρι τον Οκτώβριο του 2009.
Αποτέλεσμα; το μόνο που έλεγε η συντηρητική Ευρώπη ήταν: «κόψτε, ματώστε για να αποδείξετε ότι εννοείτε αυτά που λέτε».
Η Ελλάδα πίεζε λέγοντας ότι αυτή η λογική θα δημιουργήσει ακόμη μεγαλύτερο πρόβλημα.
Ότι χρειάζεται προφανώς νοικοκύρεμα αλλά και αναθέρμανση, ανάπτυξη της οικονομίας.
Να επενδύσουμε στην ανταγωνιστικότητά μας ως Ε.Ε. μέσα από νέα χρηματοδοτικά εργαλεία, ως αναγκαίο συμπλήρωμα της δημοσιονομικής εξυγίανσης.
Ο Παπανδρέου τους έλεγε ότι το πρόβλημα της Ελλάδας δεν είναι οι μισθοί και οι συντάξεις, όσες στρεβλώσεις κι αν υπάρχουν και εκεί.
Το πρόβλημα είναι η διαφθορά, η σπατάλη, η ανομία και η φοροδιαφυγή, που θέλουν χρόνο για να διορθωθούν.
Τους έλεγε ότι αν περικοπούν μαζικά οι μισθοί και οι συντάξεις, θα προσθέσουμε και την ακόμη βαθύτερη ύφεση στα παραπάνω προβλήματα.

Τους έλεγε και μάλιστα δημοσίως ότι τα μέτρα σε μισθούς και συντάξεις δεν θα λύσουν μόνιμα κανένα πρόβλημα.
Ότι αν χρειαζόταν για την επιβίωση της Ελλάδας να κόψει και 50% τους μισθούς θα το έκανε, αλλά θα έκανε τα πάντα για να μη φτάσει η κατάσταση εκεί.
Κανείς δεν τον άκουγε στη συντηρητική Ευρώπη.
Τώρα όλοι αναρωτιούνται πώς έπεσαν τόσο έξω οι προβλέψεις για την ύφεση.
Η κυβέρνηση του αντιμετώπισε την «τέλεια καταιγίδα».
Τον συνδυασμό της αποκάλυψης της τραγικής δημοσιονομικής κατάστασης σε εκτεταμένη ύφεση και με χάσμα ανταγωνιστικότητας που άφησε πίσω της η προηγούμενη κυβέρνηση, με την παντελή έλλειψη εθνικής αξιοπιστίας κυρίως στους ευρωπαϊκούς κύκλους που επίσης άφησαν πίσω τους οι προηγούμενοι, και την αδυναμία της συντηρητικής Ε.Ε. να κάνε έστω τα στοιχειώδη για μήνες ολόκληρους απέναντι στην κρίση.

Το Μνημόνιο έσωσε την Ελλάδα. Αλλά δεν την γιάτρεψε.

Έδωσε στην Ελλάδα το πιο πολύτιμο πράγμα: χρόνο και ανάσες για να σταθεί στα πόδια της.

Και να διορθωθούν σταδιακά οι αδυναμίες του.
Κράτησε την Ελλάδα όρθια την πιο κρίσιμη στιγμή.
Γιατί τι να διορθώσεις αν καταρρεύσεις συλλογικά, εθνικά;
Τι να διορθώσεις πάνω στα αποκαΐδια;
Αν καταφέρεις να επιζήσεις, όλα τα άλλα διορθώνονται.

Και τώρα;
Είπε πολλά ο Παπανδρέου για το σήμερα. Προσωπικά μου προέκυψαν τρία σημεία

Πρώτο σημείο: Όποιος και να κυβερνήσει, τις πολιτικές επιλογές της κυβέρνησης Παπανδρέου θα ακολουθήσει. Ακόμα και “ψεκασμένος” να είναι.
Δεν είναι κυνικό αυτό. Είναι απλά ρεαλιστικό.
Όποιος υπόσχεται οτιδήποτε άλλο, απλά κοροϊδεύει τον κόσμο.
Οι βασικές πολιτικές επιλογές της κυβέρνησης Παπανδρέου ήταν και είναι ο μόνος τρόπος για να αποφύγει η χώρα τις τραγικότερες περιπέτειες
Και να σταθεί κάποια στιγμή στα πόδια της.
Για αυτό και όσοι αναθεμάτιζαν την πολιτική, τώρα την υπογράφουν.
Ακόμη κι αν ντρέπονται να το πουν.
Θα ακολουθήσουν κι άλλοι.
Δεύτερο σημείο: Με οριζόντια εν πολλοίς μέτρα κρατηθήκαμε στη ζωή.
Αλλά είναι οι δομικές αλλαγές που θα μας επιτρέψουν να ζούμε καλύτερα και θα μας βγάλουν οριστικά από την κρίση.
Με οριζόντια μέτρα, τα οποία απεχθανόμαστε όλοι γιατί είναι άδικα, κρατηθήκαμε στη ζωή. Παραμείναμε ζωντανοί στην ευρωπαϊκή διαπραγμάτευση. Κερδίσαμε χρόνο για δομικές αλλαγές.

Αλλά ως εδώ.
Με τις δομικές αλλαγές και μεταρρυθμίσεις θα ζήσουμε καλύτερα.
Δικαιοτέρα. Θα απαλλαγούμε από την εξάρτηση. Θα αποκαταστήσουμε τις αδικίες.
Το ζήτημα λοιπόν δεν είναι πλέον πια πολιτική, αλλά πως εφαρμόζεται και συνεχίζεται Η πολιτική των δομικών αλλαγών. Δομικών αλλαγών όπως ο Καλλικράτης, η ηλεκτρονική συνταγογράφηση, το Ψηφιακό Σχολείο, η Διαύγεια, η λογική του OpenGov, οι ηλεκτρονικές προμήθειες κλπ.
Ηλεκτρονική εποχή παντού, δικαιοσύνη, υγιής ανάπτυξη, διαφάνεια, αξιοκρατία, νοικοκύρεμα, ταχύτητα, αποφασιστικότητα, είναι οι λέξεις -κλειδιά.
Αυτά χρειάζεται η Ελλάδα.

Και αυτοί που μπορούν να εφαρμόσουν αυτή την πολιτική, αυτοί που μπορούν να αλλάξουν την Ελλάδα, είναι αυτοί που την κράτησαν ζωντανή το 2010 και ξεκίνησαν να την αλλάζουν συθέμελα. Ακόμα κι αν δεν πρόλαβαν – ακόμα κι αν δεν κατάφεραν να την αλλάξουν όσο ήθελαν.
Είναι οι δυνάμεις της προόδου.
Όσοι πίστεψαν σε εκείνη την προσπάθεια, δεν την είδαν ως αγγαρεία, δεν την υπονόμευσαν και θέλουν να συνεχιστεί, γιατί εδώ και ενάμιση χρόνο οι πραγματικές αλλαγές βυθίζονται σε βούρκο.
Η επιβίωση και η αλλαγή της χώρας χρειάζονται την ιδία αποφασιστικότητα. Την αποφασιστικότητα αυτών των δυνάμεων
Και το τρίτο σημείο: Κομμένα πια τα δανεικά.
Όπως ανεύθυνα καταχρεώνεται ένα νοικοκυριό, έτσι ανεύθυνα καταχρεώθηκε μέχρι το 2009 η Ελλάδα.
Όπως κυνηγάνε οι τράπεζες ένα καταχρεωμένο νοικοκυριό, έτσι κυνήγησαν οι διεθνείς αγορές την Ελλάδα.
Όπως κάθε καταχρεωμένο νοικοκυριό ψάχνει στήριξη από παντού για να μη χάσει το σπίτι, έτσι έψαξε η κυβέρνηση Παπανδρέου και βρήκε στήριξη δισεκατομμυρίων για την Ελλάδα.
Όπως κάθε καταχρεωμένο νοικοκυριό κόβει από παντού για να ανταπεξέλθει στις υποχρεώσεις του και να μη χάσει το σπίτι, αυτό έκανε η ελληνική κυβέρνηση για να μη χαθεί η Ελλάδα.
Όπως κάθε καταχρεωμένο νοικοκυριό ψάχνει διακανονισμό με τις τράπεζες για ελάφρυνση του χρέους του και της εξυπηρέτησής του, αυτό έκανε και η ελληνική κυβέρνηση για την Ελλάδα.

Και τώρα η Ελλάδα έχει για πρώτη φορά στην ιστορία της τη δυνατότητα να ελέγξει βιώσιμα και οριστικά το χρέος της.
Για πρώτη φορά, έχουμε ως χώρα αυτή τη δυνατότητα.
Και ένα είναι σίγουρο: Όπως για κάθε υπερχρεωμένο νοικοκυριό που βάζει μυαλό, έτσι και για την Ελλάδα, η εποχή της επίπλαστης ευημερίας με δανεικά, τελείωσε.
Η εποχή του ξοδεύω ανέμελα και φορτώνω τα χρέη στους επόμενους, τελείωσε.
Το ζήτημα είναι πόσοι το έχουν καταλάβει και πόσοι προσποιούνται ότι το έχουν καταλάβει.